Ιμπρεσιονισμός και Έλληνες ζωγράφοι

Ιμπρεσιονισμός & Έλληνες ζωγράφοι. Ελληνική ζωγραφική: Έλληνες ζωγράφοι & επίδραση του ιμπρεσιονισμού

Κατά το τέλος του 19ου αιώνα, το Παρίσι αρχίζει να υποκαθιστά το Μόναχο στις προτιμήσεις των Ελλήνων καλλιτεχνών, καθώς έβαζε σε προτεραιότητα την υποκειμενικότητα του καλλιτέχνη και την ελευθερία των χειρισμών του.

Αρχή των μεταβολών αποτέλεσε η είσοδος του ιμπρεσιονισμού, η μεταφύτευση του οποίου στην Ελλάδα, παρά τα εγγενή προβλήματα, είχε ευρύτατη διάδοση και μακρόχρονη διάρκεια.

Η αλλαγή που θα επέλθει στη διδασκαλία της Σχολής Καλών Τεχνών οφείλεται κυρίως στον Νικόλαο Λύτρα (1883-1927), γιο του Νικηφόρου Λύτρα, και τον Κωνσταντίνο Παρθένη (1878-1967). Ο πρώτος εισήγαγε ένα ελεύθερο εκφραστικό σχέδιο, επενδεδυμένο με παχύ στρώμα χρώματος που παραπέμπει στους Fauves και τους Γερμανούς εξπρεσιονιστές, ο δεύτερος, γνώστης της ελληνικής παράδοσης και μέτοχος των γαλλικών κινημάτων της καμπής του αιώνα, αφομοίωσε την πρωτοπορία διατηρώντας εκπληκτική ισορροπία μεταξύ των εξωγενών επιδράσεων και της προσωπικής έκφρασης.
To στιβαρό και λιτό ύφος του Κωνσταντίνου Μαλέα (1879-1928), η τάση του να συμπτύσσει λεπτομέρειες σε μεγάλες επιφάνειες, περικλειόμενες από βαρύ περίγραμμα, τα επίπεδα χρώματα και η ποιητικότητα των συνθέσεών του τον κατέστησαν, μαζί με τον Παρθένη και τον Παπαλουκά (1892-1957), ηγετική μορφή της ζωγραφικής του 20ού αιώνα.

Ο Σπύρος Παπαλουκάς, τοπιογράφος, αγιογράφος αλλά και σπουδαστής της τέχνης των Nabis, συνέδεσε με τόλμη και πειστικότητα τη βυζαντινή αγιογραφία και τα μεταϊμπρεσιονιστικά ρεύματα.

Επίσης, η ελληνική παράδοση, από την αρχαιότητα έως τη νεώτερη εκδοχή της, η λαϊκή τέχνη, αλλά και η γαλλική πρωτοπορία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, συμβιούν, θαυμάσια αφομοιωμένες, στο έργο του Αγήνορα Αστεριάδη (1898-1977).

Οι καλλιτέχνες που γεννήθηκαν κατά την καμπή του αιώνα και τα πρώτα χρόνια του 20ού είναι γνωστοί ως η «Γενιά του ’30». Ανδρώθηκαν κατά την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μερικοί έλαβαν μέρος στην ατυχή για την Ελλάδα εκστρατεία στη Μικρά Ασία και βίωσαν τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922). Όσον αφορά τον καλλιτεχνικό προσανατολισμό τους, είναι σαφές ότι αποδέχονται τις νέες ευρωπαϊκές τάσεις. Χάρη σ’ αυτούς, ένα πλήθος νέων ρευμάτων (φωβισμός, εξπρεσιονισμός, κυβισμός, μεταφυσική ζωγραφική, αφαίρεση, σουρεαλισμός κ.ά.) εισδύει στη χώρα και επηρεάζει την τέχνη. Τα ρεύματα αυτά, αφού διέλθουν μια περίοδο προσαρμογής, θα αποβούν εικαστικά ιδιώματα της πρώτης πεντηκονταετίας.

Εντούτοις, η σπουδαιότητα των πρώτων δεκαετιών δεν έγκειται μόνο σε τούτο ήταν άλλωστε φυσικό να συμβεί, αφού οι περισσότεροι καλλιτέχνες σπούδασαν σε ευρωπαϊκά εργαστήρια – αλλά και στο ότι πραγματεύθηκαν τη θεματική του ελληνικού χώρου με ελευθερία και υποκειμενικότητα, όχι μόνο απέναντι σε ό,τι πρότεινε η πραγματικότητα, αλλά και απέναντι στις διάφορες τεχνοτροπικές τάσεις. Αυτό δε που εκτιμούμε στο έργο τους είναι ο βαθμός διαφοροποιήσεώς τους και η προσωπική κατάκτηση. Ο βίος και η τέχνη του Ελληνισμού – λόγια και λαϊκή – επανέρχονται στο προσκήνιο ως πρότυπο με το οποίο θα διαλλαγεί η σύγχρονη τέχνη.

Κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα η ελληνική ζωγραφική έχει εδραιώσει τη θέση της στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής τέχνης. Έλληνες καλλιτέχνες εκθέτουν συχνά σε ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις και έργα τους κοσμούν ξένα μουσεία. Κατά το διάστημα τούτο, αθρόα είναι η εμφάνιση πολλών ταλαντούχων ζωγράφων, ενώ τάσεις και ρεύματα της τέχνης, προερχόμενα από την Ευρώπη και την Αμερική, υιοθετούνται και δημιουργικά αφομοιώνονται. Υπό το πρίσμα αυτό πρέπει να αντιμετωπισθεί η τέχνη του Παπαλουκά, του Σπύρου Βασιλείου (1902/1903-1985) και του Γιάννη Τσαρούχη (1910-1989).Πηγή: http://zografi-yannisstavrou.blogspot.com/

Περικλής Πανταζής

Ο Περικλής Πανταζής, γνωστός εκτός Ελλάδας ως Périclès Pantazis (Αθήνα, 13 Μαρτίου 1849 – Βρυξέλλες, 25 Ιανουαρίου 1884), ήταν ένας από τους πρώτους έλληνες ιμπρεσιονιστές ζωγράφους, που καταξιώθηκε κυρίως στο Βέλγιο.

Ο πατέρας του Πανταζή ήταν δάσκαλος με καταγωγή από την Ήπειρο. Από το 1861 έως το 1871 σπούδασε ζωγραφική στο Σχολείο των Τεχνών (μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών) με δάσκαλο τον Νικηφόρο Λύτρα. Για έναν χρόνο συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου, αλλά κατόπιν έφυγε για την Μασσαλία και το Παρίσι. Στο Παρίσι μαθήτευσε κοντά στον Γκουστάβ Κουρμπέ (Gustave Courbet) και τον Αντουάν Σιντρέιγ (Antoine Chintreuil) , ενώ γνώρισε τις σύγχρονες δημιουργίες του Ευγένιου Μπουντέν (Eugène Boudin), του ολλανδού Γιόχαν Μπάρτχολντ Ζόνκιντ (Johan Barthold Jongkind) και των ιμπρεσιονιστών Μανέ, Ντεγκά και Πισαρό.

Το 1873, με μία συστατική επιστολή του Μανέ στην τσέπη, ο Πανταζής εγκαταστάθηκε στις Βρυξέλλες. Λέγεται επίσης πως εγκαταστάθηκε στην βελγική πρωτεύουσα με πρόσκληση του πλουσίου έλληνα οινεμπόρου Ιωάννη Οικονόμου (Jean Économou), ο οποίος και παρήγγειλε πολλά έργα στον νέο ζωγράφο. Στο Βέλγιο, ο Πανταζής έγινε μέλος του αντιακαδημαϊκού καλλιτεχνικού ομίλου «Circle de la pâte» (σε ελεύθερη μετάφραση «Κύκλος του χρώματος») και συνδέθηκε φιλικά με τον ζωγράφο Γκιγιόμ Βόγκελς (Guillaume Vogels) και τον γλύπτη Ωγκύστ Φιλιππέτ (Auguste Philippette), του οποίου την αδελφή νυμφεύθηκε λίγο καιρό μετά.

Στις Βρυξέλλες, ο Πανταζής κέρδιζε τα προς το ζην δουλεύοντας με τον Βόγκελς για την διακόσμηση σπιτιών, μια τέχνη που ήταν της μόδας την εποχή εκείνη. Όμως γρήγορα έγινε γνωστός για το ζωγραφικό του ταλέντο και έτσι εγκατέλειψε τη διακόσμηση για να αφοσιωθεί αποκλειστικά στην ζωγραφική. Το 1878 εκπροσώπησε με έργα του την Ελλάδα στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού και έλαβε εξαιρετικές κριτικές. Δυστυχώς, υπέφερε για πολλά χρόνια από φυματίωση και πέθανε πριν καλά-καλά κλείσει τα 35 του χρόνια.

Το έργο του

Ο Πανταζής ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους έλληνες ζωγράφους της εποχής του, μιας και είναι ο πρώτος που ξέφυγε από τον ακαδημαϊσμό της Σχολής του Μονάχου και που εντάχθηκε στο ανατρεπτικό για την εποχή του κίνημα του ιμπρεσιονισμού.

Σήμερα θεωρείται ο θεμελιωτής του βελγικού ιμπρεσιονισμού, μαζί με τον φίλο και συνάδελφό του Γκιγιόμ Βόγκελς. Οι δύο τους ίδρυσαν το 1883 την «Ομάδα των Είκοσι» («Les XX») , οι οποίοι τίμησαν τον Πανταζή με αναδρομική έκθεση λίγο καιρό μετά τον θάνατό του.Τα έργα του — τοπιογραφίες και ολόσωμα πορτραίτα — ξεχωρίζουν για τα ευαίσθητα χρώματα και τις θαυμάσιες φωτοσκιάσεις. Έχει γραφτεί πως «αν δεν πέθαινε νέος και σε ξένη γη, η πρωτοποριακή του επίδραση στην νεοελληνική ζωγραφική θα μπορούσε να ήταν αποφασιστική» (Α. Σ. Ιωάννου, Η ελληνική ζωγραφική, 19ος αι., Εκδ. Οίκος Μέλισσα, Αθήνα 1972).